برخی اعتماد به نفس را به عنوان احساس یک فرد در رابطه با شایستگی و توانایی درک‌شده‌ی خود برای رویارویی مؤثر با موقعیت‌های مختلفی مانند عملکرد، ظاهر، روابط عاشقانه و تعاملات اجتماعی تعریف کرده‌اند. به طور کلی اعتمادبه‌نفس را میتوان شیوه‌ای از تفکر در نظر گرفت که درمورد توانایی‌های خود داریم. اعتماد به نفس به معنی باور داشتن به توانایی‌ها و مهارت‌هایمان است. اینکه یک فرد بداند می‌تواند کنترل شرایط را در دست بگیرد و اجازه ندهد که شرایط بر او چیره شود. یک فرد با اعتماد به نفس به خود و توانایی‌هایش باور دارد و نسبت به نتایج کارهایش خوشبین است و می‌داند که می‌تواند آن‌ها را مدیریت کند. برای مثال یک سخنران با اعتماد به نفس، می‌داند که به خوبی می‌تواند از پس یک سخنرانی بر آید و اوضاع هر چقدر هم سخت شود می‌تواند آن را مدیریت کند.
حداقل عوامل زیر در موفقیت و اعتماد به نفس شما تاثیر خواهند داشت:
- دانش کافی انجام کار
- مهارت کافی انجام کار
- تجربه‌های قبلی انجام کار
- بازخوردهای دیگران در مورد انجام کار
- کیفیت انجام کار سایرین
برخی از مهم‌ترین عوامل موثر بر اعتماد به نفس را به شیوه علمی بررسی کنیم:
1- نقش ژن‌ها در میزان اعتماد به نفس
در تحقیقات متعددی دیده شده که ژن‌ها تاثیر به‌سزایی در میزان اعتماد به نفس و عزت‌نفس افراد می‌گذارند. این موضوع به خوبی به دلیل تفاوت‌های چشمگیر موجود در میزان اعتماد به نفس افراد اشاره می‌کند. در واقع باید بدانیم که انسان‌ها با درجات متفاوتی از اعتماد به نفس به دنیا می‌آیند.
2- تاثیر تجارب کودکی در میزان اعتماد به نفس
تجارب کودکی و رفتار والدین با کودکان، یکی دیگر از مهم‌ترین منابع اثرگذار بر اعتماد به نفس افراد هستند. کودکان هر چه بیشتر تحقیر وسرزنش شوند و هر چه بیشتر مورد غفلت قرار گیرند، خودانگاره شکننده‌تری را شکل می‌دهند و کمتر می‌توانند به خود اعتماد کنند.
3- نقش جامعه در میزان اعتماد به نفس
جامعه و الگوهای فرهنگی حاکم بر آن نیز نقش مهمی رادر میزان اعتماد به نفس افراد بازی می‌کنند. در واقع رویه‌ای که جامعه و فرهنگ حاکم نسبت به افراد آن جامعه دارد، به‌شدت بر میزان اعتماد به نفس آن‌ها تاثیر می‌گذارد. حقیقت این است؛ متاسفانه، از جامعه‌ای که مدام افراد و استعداد‌هایشان را سرکوب می‌کند و نادیده می‌گیرد، خیلی نمی‌توان انتظار پرورش افراد با اعتماد به نفسی داشت.
4- اثر روابط کاری و عاطفی در میزان اعتماد به نفس
روابط کاری و عاطفی ما هم تاثیر بسیار مهمی بر میزان اعتماد به نفس ما دارند. نحوه‌ای که همکاران در محیط کار با ما رفتار می‌کنند و میزان احترامی که در آن‌جا نصیبمان می‌شود، بسیار بر میزان باور ما به خودمان تاثیر‌گذار است.
از سوی دیگر روابط عاطفی محلی هستند که ما اوج صمیمیت و نزدیکی را تشکیل می‌دهیم و بسیار بر باور ما نسبت به خودمان تاثیر‌گذار هستند. برای مثال طرد شدن در یک رابطه عاطفی بسیار می‌تواند در میزان اعتماد به نفس ما برای شروع یک رابطه جدید اثرگذار باشد.
5- سلامت فیزیکی موثر بر میزان اعتماد به نفس
سلامت فیزیکی نیز تاثیر زیادی بر اعتماد ما به خودمان دارند. فردی که از یک اندام و بدن خوش‌فرم برخوردار است خیلی اعتماد به نفس بیشتری دارد و با اعتماد به نفس بیشتری در جامعه حاضر می‌شود. در طرف مقابل، داشتن یک بدن بد‌فرم و یا وجود یک نقص ظاهری در بدن می‌تواند از اعتماد به نفس ما کم کند.
6- نقش رسانه‌ها در میزان اعتماد به نفس
رسانه نیز با آنچه که به مردم ارائه می‌کند، تاثیر بسیار مهمی بر اعتماد به نفس افراد می‌گذارد. کمتر فردی خود و زندگی واقعی‌اش را در فضای مجازی و رسانه‌های مختلف به نمایش می‌گذارد. این موضوع باعث ایجاد تصویر غیرواقعی از دیگران و بی‌اعتمادی نسبت به خود می‌شود.
7- تاثیر مهارت‌ها در میزان اعتماد به نفس
بی‌مهارتی یا مهارت کم نیز یکی از عواملی است که می‌تواند به اعتماد به نفس ما آسیب بزند. در واقع بسیاری از افراد از آنجایی که مهارت‌های کافی برای ارائه ندارند، بسیار نسبت به خود شک و تردید دارند و اعتماد به نفس کافی برای حضور در جامعه ندارند.
تفاوت بین عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟
باوجود همپوشانی بین این دو مفهوم، تفاوت‌هایی بین عزت نفس و اعتماد به نفس وجود دارد. عزت نفس به معنای ارزیابی ارزش و سهم یک فرد در زندگی است. اگر فکر می‌کنید که برای خانواده، دوستان و همکاران مهم هستید، به پیشرفت جامعه و اطرافیان کمک می‌کنید و فرد ارزشمندی در زندگی دیگران هستید، می‌توانید بگویید که عزت نفس بالایی دارید. به عبارت دیگر، فردی با عزت نفس بالا، اهمیت خود را درک می‌کند و معتقد است که شایستگی حضور در این دنیا را دارد.
از سوی دیگر اعتماد به نفس، بیشتر به اعمال و رفتار افراد در زمینه‌های خاصی مربوط می‌شود. میتوان گفت عزت نفس به ارزش شما در رابطه با دنیا دلالت دارد و اعتماد به نفس، خودارزیابی مثبت شما در انجام یک کار است. لازم به ذکر است فردی که به توانایی‌های خود در یک کار مطمئن است، ممکن است وقتی کار دیگری به او داده شود، چنین نباشد. به همین دلیل اعتماد به نفس به نوع کاری که باید انجام دهید و توانایی شما برای انجام آن کار بستگی دارد.
سخن پایانی
در اینجا به ابعاد مختلف اعتماد به نفس پرداختیم. به‌صورت کلی اعتماد به نفس به معنی باور به توانایی‌ها و مهارت‌های خودمان است و تحت تاثیر عواملی مختلفی از جمله ژنتیک، تجارب کودکی و اجتماع است. برای افزایش اعتماد به نفس اول از همه نیاز داریم که خود را به خوبی بشناسیم و در ادامه نیز با تقویت مهارت‌هایمان و کمک روانشناس می‌توانیم اعتماد به نفس خود را بهبود ببخشیم.