منظور از ارتباط اثربخش، ارتباطی است که در آن پیام هر فرد (کلامی و غیرکلامی) به وضوح به طرف مقابل منتقل و درک صحیح و کاملی از موضوع میان طرفین ایجاد می‌شود. در این نوع ارتباط، در کنار انتقال اطلاعات، احساسات طرف مقابل درک شده و هیچ ابهام و سوءتفاهمی میان طرفین شکل نمی‌گیرد. برای شکل‌گیری چنین ارتباطی طرفین باید مهارت‌هایی ازجمله همدلی کردن، گوش دادن موثر، هوش هیجانی قابل قبول، زبان بدن و فهم نشانه‌های غیرکلامی را بلد باشند.
در ارتباط اثر بخش میان دو طرف تعاملی سازنده برقرار می‌شود و هر دوی آن‌ها به نظرات و دیدگاه‌های طرف مقابل اهمیت می‌دهند؛ بنابراین می‌توانیم به این جمع‌بندی برسیم که برقراری ارتباط خوب و اثربخش به شما کمک می‌کند تا پیام و منظورتان را به‌وضوح به طرف مقابل منتقل کنید و منظور و احساس او را به‌خوبی متوجه شوید. به علاوه، مهارت ارتباط موثر به شما کمک می‌کند تا در طرف مقابلتان احساس آرامش و امنیت ایجاد کنید تا او بتواند راحت‌تر با شما ارتباط بگیرد و تمام اطلاعات لازم را با شما به اشتراک بگذارد.
توانایی برقراری تعاملات بهتر با دیگران
یکی از عناصر کلیدی هر ارتباط موفق و موثری، مهارت همدلی است. وقتی شما قادر به درک شرایط افراد و با آن‌ها همدل باشید، علت پشت هر اقدام آن‌ها را متوجه می‌شوید و بهتر از قبل می‌توانید رفتاری منعطف و توام با احترام با دیگران برقرار کنید. این همدلی و درک به شما کمک می‌کند تا تعامل مثبت و سازنده‌تری با دوستان و همکاران خود برقرار کنید. در نتیجه ارتباط شما با آن‌ها آسان‌تر و پرثمرتر می‌شود؛ بنابراین با افزایش همدلی، ارتباطات روزانه از شما انرژی کمتری می‌گیرند.
پیشگیری از سوءتفاهم و مدیریت تنش‌ها
ارتباط موفق و موثر باعث می‌شود در فرآیند ارتباطی، سوءتفاهم‌ها کاهش پیدا کرده و به‌جای آن، یک فضای صحبت کردن صریح و روشن ایجاد شود. در این فضا، می‌توان به‌راحتی درباره مسائل مختلف بحث کرده و با تنش‌ها و اختلافات کاری به‌خوبی کنار آمد.
انواع ارتباط موثر
ارتباطات کلامی، تصویری، نوشتاری و غیرکلامی
۱. ارتباط کلامی موثر
ارتباط کلامی موثرشامل تبادل اطلاعات و ایده‌ها از طریق گفتار است. این نوع ارتباط شامل مکالمات حضوری، تلفنی، مصاحبه‌ها و همچنین گفتمان‌ها و سخنرانی‌ها می‌شود.
۲. ارتباط تصویری موثر
در ارتباط تصویری، از تصاویر و اطلاعات بصری برای انتقال مفاهیم و اطلاعات استفاده می‌شود. این نوع ارتباط شامل نمودارها، جداول، نقشه‌ها و عکس‌هاست. ارتباط تصویری می‌تواند بهبود جلسات درون‌سازمانی، مذاکرات و تبادل نظرها را فراهم کند. ارتباط تصویری موثر درواقع مهارت در استفاده از این تصاویر است که می‌تواند تأثیرگذاری ارتباط را افزایش دهد.
۳. ارتباط نوشتاری موثر
در ارتباط نوشتاری، از کلمات و متون برای انتقال اطلاعات و افکار استفاده می‌شود. ارتباط نوشتاری موثر شامل پیامک‌ها، ایمیل‌ها، نامه‌ها و پیام‌های متنی در پیام‌رسان‌ها می‌شود. نوشتارهای موثر با استفاده از زبان مناسب و جذاب می‌تواند تأثیر گذاری بیشتری داشته باشد و در انتقال ایده‌ها و اطلاعات بهبود مهمی به ارتباط بخشد.
۴. ارتباط غیرکلامی موثر
ارتباط غیرکلامی شامل تبادل اطلاعات و احساسات از طریق زبان بدن، چهره‌ها و حالت صداست. این نوع ارتباط نیازمند توجه به اصول ارتباط غیرکلامی و تحلیل علایم زبان بدن مخاطب است.
فواید ارتباط موثر
ارتباط موفق و موثر ازجمله مهارت‌هایی است که برای موفقیت در تمام زمینه‌های فردی، اجتماعی، شخصی و شغلی موردنیاز است. برقراری ارتباط موثر با دیگران در زندگی و کار بسیار ارزشمند است و می‌تواند بهبودی چشمگیری در روابط شخصی، محیط کار و مهارت‌های رهبری ما داشته باشد. در اینجا به بعضی از فواید برقراری ارتباط اثربخش اشاره می‌کنیم:
بهبود روابط شخصی
به کمک این مهارت می‌توانیم بهتر به نیازها و مسائل دیگران گوش دهیم و احساسات و نیازهایشان را درک کنیم؛ درنتیجه این مهارت می‌تواند باعث افزایش اعتماد، همبستگی و همدلی در روابط شخصی شود.
بهبود ارتباطات کاری
در محیط کار، برقراری ارتباط اثر بخش و خوب اهمیت بالایی دارد. ارتباطات موثر با همکاران، مدیران و مشتریان می‌تواند بهبود عملکرد و هماهنگی تیم، ایجاد فضای کاری سالم و حل مسائل را به‌صورت سازنده فراهم کند. ارتباط اثربخش همچنین می‌تواند به ایجاد روحیه کاری مثبت، توسعه روابط حرفه‌ای قوی‌تر و ایجاد فرصت‌های جدید در حوزه کار کمک کند.
اثربخشی در رهبری
رهبرانی که در برقراری ارتباط موثر در سازمان ماهر باشند، رهبران موثر و قدرتمندتری هستند. توانایی گوش دادن به نیازها و ایده‌های تیم، ارائه بازخورد سازنده و ایجاد ارتباط عمیق و الهام‌بخش با اعضای تیم، از ویژگی‌های مهم یک رهبر موثر است. این مهارت‌ها می‌توانند به توسعه و تعامل مثبت با تیم و دستیابی به هدف‌های مشترک کمک کنند.
تقویت مهارت حل مسئله
مهارت ارتباط موثر به ما کمک می‌کند تا در روند حل مسائل بهتر و مؤثرتر عمل کنیم. با داشتن مهارت‌های شنوندگی فعال می‌توانیم به درک دقیق‌تری از جزئیات مسئله برسیم و به راه‌حل‌هایی کارآمد برسیم. ارتباط اثربخش می‌تواند باعث جلب توجه به جنبه‌های مهم مسئله و تشخیص نیازهای واقعی در فرایند حل مسئله شود
چه چیزی مانع برقراری ارتباط موثر با دیگران می‌شود؟
۱. ناشناخته بودن نیازها و ارزش‌ها
اگر ما نیازها و ارزش‌های فرد مقابل را به‌خوبی درک نکنیم، نمی‌توانیم ارتباطی موثر برقرار کنیم. برای برقراری ارتباط خوب، باید به مطالبات و انتظارات فرد مقابل گوش کرده و سعی کنیم به آن‌ها پاسخ مناسبی ارائه دهیم.
۲. ناتوانی در گوش دادن فعال
یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی،گوش دادن فعال وموثراست؛ اما گاهی اوقات به‌دلیل تمرکز بر خودمان، عدم تمرکز یا سرعت بالای زندگی، این مهارت را از دست می‌دهیم. گوش دادن فعال به‌معنای تمرکز کامل بر فرد مقابل، فهمیدن مطلب و درک احساسات و نیازهای اوست.
۳. استفاده نادرست از زبان بدن
در ارتباطات انسانی، زبان بدن نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. اما گاهی اوقات ناآگاهی از اهمیت و کاربرد زبان بدن، مانع ارتباط موثر می‌شود. برای برقراری ارتباط موثر، باید به استفاده صحیح از حرکات بدن، ژست‌ها و اشارات توجه کنیم.
۴. برخوردار نبودن از مهارت‌های ارتباطی
برای برقراری ارتباط مفید لازم است مجموعه مهارت‌های ارتباطی را در خودتون تقویت کنید. مهارت‌های گوش دادن فعال، فن بیان، پرسیدن سوالات درست و حرفه‌ای و بازخورد دادن سازنده ازجمله مهارت‌های ارتباطی هستند. اگر این مهارت‌ها در فردی ناقص یا ضعیف باشند، می‌توانند مانع برقراری ارتباط موثر شوند.
۵. وجود نداشتنِ اعتماد و صداقت
برقراری ارتباط اثربخش نیازمند اعتماد و صداقت است. اگر طرفین یک ارتباط، نسبت به یکدیگر اعتماد نداشته و صادق نباشند، ارتباط نمی‌تواند به‌صورت موثر پیش رود.
سخن پایانی
انسان‌ها به صورت کلی موجودات اجتماعی هستند و به برقراری ارتباط با یکدیگر علاقه زیادی دارند. نحوه برخورد با دیگران و برقراری ارتباط با احساسات آن‌ها می‌تواند در زمینه‌های مختلفی مهم و مفید باشد. در فضاهایی مانند خانواده، دانشگاه، محل کار و.. نحوه برقراری ارتباط می‌تواند تاثیر زیادی بر موفقیت شما داشته باشد.
