احساس و تصوری که هر فرد نسبت به خودش دارد یا حس ارزشمندی هر شخص نسبت به خودش را عزت نفس گویند. این ویژگی باعث می شود که خود واقعی تان باشید و مثل بسیاری از افراد، شخصیت خود را پشت نقش دیگری پنهان نکنید. خود ارزشمندی به شما شجاعت و دلگرمی می دهد که در دل سختی ها بروید و با مشکلات بجنگید و تا آخرین لحظه هم باور داشته باشید که پیروز میدان شما هستید.
خلاصه‌ای از نظریه آبراهام مازلو در مورد عزت نفس
آقای مازلو (Abraham Maslow) برای طبقه‌بندی نیازهای انسان، هرمی پنج طبقه‌ای معرفی کرد به نام هرم مازلو و در سطح چهارم از احترام به خود یا عزت‌نفس نام برده که شامل تمایل به تسلط، اطمینان، استقلال، آزادی، توانمندی، کفایت و شایستگی است.آبراهام مازلو معتقد است: وقتی سه نیاز اول (نیازهای فیزیولوژیک، نیاز به امنیت و نیاز به تعلق و دوست داشتن) برآورده شوند، در حالتی قرار می‌گیریم که نیاز به احترام در ما برانگیخته می‌شود. ما نیاز داریم که برای خودمان ارزش و احترام قائل شویم و از طرف دیگر نیاز داریم که دیگران نیز به ما احترام بگذارند. زمانی که این نیازها ارضا شوند، فرد احساس قابلیت و ارزشمندی و مؤثر بودن می‌کند و اگراین نیازها برآورده نشوند، فرد احساس حقارت، درماندگی، ضعف و دلسردی و ناامیدی می‌کند.
پایه‌های عزت نفس چیست؟
- زندگی آگاهانه (living consciously )
- پذیرفتن صحیح خود (self-acceptance)
- مسئولیت پذیری کامل (self-responsibility)
- قاطعیت و توان ابراز وجود (self-assertiveness)
- داشتن زندگی هدفمند (living purposefully)
- یکپارچگی شخصیت (self-integrity)
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟
واژه‌های «عزت نفس» و «اعتماد به نفس» همپوشانی زیادی با هم دارند و خیلی وقت‌ها با هم اشتباه گرفته می‌شوند. برای درک بهتر تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس، باید بگوییم که در تعریف عزت نفس بر روی ارزش وجودی تأکید می‌شود اما در اعتمادبه‌نفس، در باور به توانمندی‌ها در انجام امور تأکید می‌شود.ممکن است کسی اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، اما عزت نفس بالایی نداشته باشد! مثلاً فردی مدیر موفقی باشد اما احساس ارزشمندی نکند.
- در اعتمادبه‌نفس فرد خود را در حوزه‌ای مشخص، توانمند می‌بیند، اما ممکن است در سایر حوزه‌ها این احساس را نداشته باشد! مثلاً ممکن است فردی در سخنرانی کردن اعتمادبه‌نفس بالایی داشته باشد، ولی در آشپزی کردن اعتمادبه‌نفس پایینی داشته باشد.
- ولی در عزت نفس، فرد باید در همه شرایط زندگی خود را دوست بدارد و ارزش و احترام برای خودش قائل باشد (چه وقتی موفق می‌شود و چه مواقعی که شکست می‌خورد). عزت‌نفس سالم زیربنای اعتمادبه‌نفسی است که در سال‌های بعد شکل می‌گیرد. ارزش قائل شدن و دوست داشتن خود در احساس کارایی و توانایی ما اثرگذار است
ویژگی افراد با عزت نفس بالا چیست؟
معمولاً افرادی که احساسات ارزشمندی در خود دارند، این ویژگی‌ها را دارند:
- از خود و دیگران تشکر و قدردانی می‌کنند.
- از رشد کردن استقبال می‌کنند و چالش‌ها را می‌پذیرند.
- در اغلب مواقع زندگی، در حال کشف ویژگی های درونی خود هستند.
- اغلب خودشان تصمیم می‌گیرند، اما نظرات افراد صاحب نظر را هم می‌پذیرند.
- در موقع مواجهه با مشکلات و چالش‌ها، واقع‌نگر هستند.
- همواره خود و دیگران را به سمت جنبه‌های مثبت زندگی هدایت می‌کنند.
ویژگی افراد با عزت نفس پایین چیست؟
- خودشان را دوست ندارند و دیگران را بهتر از خودشان می‌دانند.
- هر کاری انجام دهند احساس می‌کنند به اندازه کافی خوب نیست.
- نقاط ضعف خود را بزرگ می‌کنند و دید منفی و بدبینانه به زندگی دارند.
- همیشه احساس ترس، اضطراب و افسردگی دارند.
- انتقاد درست و سازنده را قبول نمی کنند.
- در بیان نیازهای خود احساس شرم، خجالت و استرس دارند.
سخن پایانی
عزت نفس دو بعد اصلی دارد: باور به توانمندی‌هایمان و ارزش و احترام قائل شدن برای خودمان. افراد با عزت نفس پایین در نتیجه تجارب زندگی قضاوت‌های منفی کلی در مورد خود شکل می‌دهند و برای اینکه بتوانند در برابر باورهای منفی مقابله کنند فرضیاتی از نوع اینکه ناکارامد و بی‌ارزش هستند شکل می‌دهند. اگر این افراد یاد بگیرند که نسبت به افکار منفی آگاه باشند و هر لحظه‌ای که در ذهنشان آمدند بتوانند آن‌ها را تشخیص دهند و بعد مورد ارزیابی قرار دهند و بدانند که این‌ها فقط فکر هستند و واقعیت نیستند، در مسیر افزایش عزت نفس سالم گام برمی‌دارند. آگاه بودن به نقاط ضعف شخصیتی و کار کردن بر روی آن‌ها به ما کمک می‌کنند تا به عزت‌نفسمان آسیب نزنیم. انتقاد و سرزنش کردن سودی جز ضعیف کردن خودمان و دیگران ندارند و فقط ما را از رسیدن به آنچه در زندگی لیاقتش را داریم دور می‌کنند. تمرکز کردن بر مشکل باعث می‌شود از راه‌حل‌ها غافل شویم.
